Serebral Palsi (SP) :

Doğum öncesi, doğum sırasında veya doğum sonrası beyindeki bir lezyon sonucu ortaya çıkan nöromüsküler (sinir-kas-kemik) bozukluktur.

Serebral Palsinin Nedenleri Nelerdir?

Doğumdan önce:

• Gebeliğin ilk haftalarında annede enfeksiyon (kızamıkçık,zona vb.)
• Gebelik esnasında annede yüksek kan basıncı (hipertansiyon) ve kontrolsüz diabet.

Doğuma yakın:

• 9. aydan önce doğan bebeklerde beyin lezyonu
• Bebeğin baş yaralanmasına neden olan zor doğum
• Bebeğin uygun şekilde solunumu başaramaması
• Bebekte sarılık

Doğumdan sonra:

• Menenjit gibi beyin enfeksiyonları
• Baş yaralanmalarına neden olan kazalar
• Diare(ishal) ile su kaybı veya enfeksiyondan dolayı çok yüksek ateş.Çoğu vakada nedeni bilinmemektedir.

Tüm vücudu,beyindeki hasar seviyesine göre  etkiler. Bu etkilenimler:

Motor bozukluklar, mental gerilik, konvülzüyonlar, görme,işitme, konuşma,algılama ve davranış bozuklukları olarak görülebilir. SP de gelişim normal çocuklar gibi değildir. Normal çocuğun gelişim basamaklarını SP li çocuğa kazandırmaya çalışırız. Kazandırdığımız gelişim basamakları  çocuğun beyindeki etkilenme bölgesi ve rahatsızlığının seviyesine göre farklılık gösterir.

Serebral Palsinin Tipleri:

Spastik SP:

Spastik,gergin veya sert kas anlamına gelir.Bu hastalardaki kas sertliği, hareketin yavaşlamasına ve harekette kontrol güçlüğüne neden olur. Beynin lezyona uğramış kısmından gelen yanlış emirler sebebiyle çocuk rahat hareket edemez.Bu da çeşitli hareket kayıplarına sebep olmaktadır. Tedavi olmazlarsa zamanla deformiteler ve kontraktür gelişebilir.

Kas sertliği; çocuk sinirli olduğunda,aşırı çaba gösterdiğinde veya hızlı hareket ettiğinde daha kötü olur. Vücudun bir parçasından diğerine sertlikteki yer değişiklikleri baş pozisyonundaki değişikliklerle birlikte meydana gelebilir.

Spastik bir çocuk etkilenen vücut kısmına göre isim alır:

1.Hemipleji:

Bir tarafta kol,vücut ve bacak etkilenir.Kol içe dönmüş ve dirsek büküktür.El yumruk şeklindedir.Bacak içe dönmüş ve diz büküktür.Parmak ucunda ayakta duruş görülür.

2.Dipleji:

Bacaklar kollardan daha fazla etkilenir.Kollar hafifçe beceriksiz.Bacaklar içe dönmüş ve birbirlerini sıkıştırır tarzdadır.Parmak  ucunda ayakta duruş görülür.

3.Kuadripleji:

Tüm vücut etkilenir.Zayıf baş kontrolü.Kollar içe dönmüş ve dirsek büküktür.Eller yumruk şeklinde ,bacaklar içe dönmüş birbirini çaprazlar tarzda parmak ucunda duruş görülür.

Atetoid SP:

Atetoz kontrolsüz hareketler anlamına gelir.Bunlar çocuğun bacak ,kol,el veya yüzündeki sarsıntılı veya yavaş yılanvari hareketlerdir. Bu hareketler çocuk heyecanlandığında ,kızgın veya daha sakin olduğu durumlarda daha şiddetlenir. Atetoid çocuklar gevşek ve hipotoniktir.2-3 yaşlarında bu çocuklar genellikle kontrolsüz hareketler geliştirirler.Bu durum yavaş bir şekilde meydana gelir.Bazı çocuklar hipotonik olarak kalırlar.

Atetoid çocukların oturma pozisyonu:

Kalçalar fazla bükülü,bacaklar düz ve çok açık,baş ve omuzlar geriye çekilmiş durumdadır.Elleriyle önündeki nesnelere uzanamaz.  Çocuğun; ellerini kullanması,pozisyonlanması,dönmesi,oturması, ayakta durması ve yürüyebilmesi uzun süreçli bir tedavi gerektirir.

Ataksi SP:

Sarsıntılı,değişen,titrek hareketler anlamına gelir.Bu sarsıntılı hareketler yalnızca çocuk elleri ile bir şey yaptığında,yürüdüğünde veya dengeyi sağlamaya çalıştığında görülür. Örneğin çocuk bir oyuncağa uzandığında ilk denemede yakalayamayabilir.Denge zayıf olduğu için ayakta durma ve yürümeyi öğrenmek uzun zaman alır.

Miks:

Çoğu çocuk serebral palsinin tek bir tipinden daha fazla özellik gösterir.Örneğin bazı çocuklar atetoid hareketlerle birlikte seyreden spastik serebral paraliziye sahiptir.

Flask:

Kasları gevşektir.Kas sertliğini artırmaya yönelik teknikler kullanılmalıdır.

 SP önlenebilir mi?

Yaşadığınız ülke neresi olursa olsun tamamen önlenemez.Gebe kadınların sağlık kontrollerine düzenli olarak gittiklerinden emin olunarak  SP li çocuk sayısını azaltmak mümkündür.

SP bulaşıcı mıdır?

Bulaşıcı değildir.

SP tekrar meydana gelir mi?

Bir ailede etkilenmiş iki çocuğun görülmesi nadirdir.

İlaçlar yardım eder mi?

Çocuğun nöbeti olmadıkça genellikle yardımcı değildir.

Ameliyatın faydası var mı?

Ameliyatlar Serebral Palsiyi tedavi etmez. Deformite veya kontraktür gelişmesini azaltmak için kullanılır.Fizyoterapinin amacıda zaten deformite veya kontraktür gelişimini engellemektir.

Çocuğum yürüyebilir mi?

Aileler bu konu hakkında endişelidir. Cevap yalnızca çocuk büyüdüğünde netleşir. Serebral Palsili çoğu çocuk genellikle 7 veya daha büyük yaşa kadar yürümeye başlayamaz.Daha az şiddette etkilenmiş çocuklar daha erken yürümeye başlayabilir.

Bütün SP li çocuklar yürümeyi öğrenemez. Gelişimin diğer alanlarında da yoğunlaşmak önemlidir.Yemek yeme, temizlik, giyinme,oyun ve iletişimin öğrenilmesi sosyal hayata katılmalarını sağlayacaktır.

Serebral Palsi ile Birlikte Görülen Problemler:

Görme:

En yaygın problem şaşılıktır,çocuk büyüdükçe kaybolur. 6.aydan büyük şaşılık durumunda bir doktora götürülmelidir. İhmal yalnız bir gözünü kullanmasına sebeb olur. Gerekirse gözlük ve ameliyat düşünülebilir.

İşitme:

Bazı çocuklarda, özellikle atetoid SP si olanlarda işitme lezyonu görülebilir. Yüksek frekanslı sesleri duymamayla sık karşılaşılır. İşitmeye yardımcı cihaz kullanılabilir. 

Yemek Yeme ve Konuşma:

Hem yemek yeme hem de konuşma dil, dudak ve boğaz kaslarını kontrol etme yeteneğine bağlıdır. Kas kontrolü zayıf olduğu zaman çiğneme ve yutmanın öğrenilmesi zor olabilir. Yüz kaslarının güçsüz olması,yetersiz baş kontrolü ve yutma problemleri aşırı salya akışına sebeb olur. Sosyal yaşamı olumsuz etkiler.

Diş Problemleri:

Dişlerde yapısal bozukluklar ve çürüğe yatkınlık görülür.Yetersiz ağız hijyeni ve antiepileptik ilaçlar dişeti problemlerine sebeb olur. Alınacak tedbirler normal çocuklarla aynıdır. Diş fırçası ve diş macunuyla dişler ve diş etleri temizlenir.

Büyüme ve Gelişme:

SP ye yol açan hasar; ilerleyici olmamakla beraber,yol açtığı bozukluklar,çocuğun büyüme ve gelişme sürecine bağlı olarak değişim gösterir. Vücut kısımlarının etkilenimi asimetrik bir dağılım gösterir. Tek taraflı SP de etkilenen taraf kısa ve daha incedir. Yaşıtlarına göre daha minyondurlar.

Yavaş öğrenme:

Açık anlaşılır olarak konuşamayan veya çok iyi kontrolü olmayan çocuklarda sıklıkla zihinsel gerilik var gibi düşünülür. Ancak SP li çocukların yaklaşık yarısı öğrenme güçlüğüne sahiptir.Özellikle atetoid SP li çocuklar orta veya iyi zekaya sahiptir.

Nöbetler:

Nöbetler her yaşta başlayabilir.Ancak her çocuk etkilenmez. Kontrol edilmemiş nöbetler daha çok beyne zarar verebilir ve çocuğun öğrenme yeteneğini azaltabilir.Nöbetler genellikle ilaçla kontrol edilebilir.     Bu yüzden pediatrik nöroloğun görmesi önemlidir.

Solunum Problemleri:

Solunum kaslarının yetersiz kontrolü, akciğer temizliği ve solunum kapasitesini olumsuz etkiler. Bu yüzden sık sık akciğer enfeksiyonları gelişir. Göğüs kafesinde yapısal bozukluklar meydana gelir.

Ağrı:

SP li çocuklarda sık görülür. Spastisite, kas iskelet sistemi problemleri ve uygun olmayan pozisyonlardan kaynaklanan ağrılardır. Fizyoterapi ağrının artmaması için tek yoldur. Düzenli tedaviye devam edilmelidir.

Kişilik ve Davranış :

Çocukların kişilik gelişimi etkilenebilir. Çünkü çocuk hareket ve iletişim güçlüğüne sahiptir.

Uyum zorlukları,ajitasyon,uyaranlara tepkisizlik,asosyallik görülür.Çocuk ve aile psikolojik danışmanlık almalıdır.